Giới thiệu
Trong thực tế, một điều tưởng nhỏ như điều khoản thanh toán có thể khiến dòng tiền của công ty bị tắc nghẽn, phát sinh lùm xùm nghiệm thu, hoặc kéo theo tranh chấp mất thời gian và chi phí lớn — nhất là khi giao dịch phức tạp, xuyên biên giới hoặc có chuỗi cung ứng dài. Những người phụ trách pháp chế, nhân sự hay compliance thường đứng giữa áp lực phải vừa bảo vệ quyền lợi doanh nghiệp vừa đảm bảo quy trình vận hành mượt mà.
Giải pháp không chỉ là thêm nhiều điều khoản mà là chuẩn hóa, giám sát và tự động hóa tài liệu: từ mẫu điều khoản thanh toán, checklist soạn thảo đến cơ chế theo dõi chứng từ và thời hạn thanh toán. Bài viết này sẽ đưa bạn đi từ định nghĩa, thành phần cơ bản và các loại hợp đồng thường gặp, đến hướng dẫn soạn thảo, cách xử lý rủi ro và giải quyết tranh chấp — đồng thời cho thấy cách **hợp đồng thương mại** được bảo vệ hiệu quả bằng hệ thống CLM để giữ an toàn cho dòng tiền và giảm thiểu rủi ro pháp lý.
Định nghĩa hợp đồng thương mại
Hợp đồng thương mại là thỏa thuận giữa các bên nhằm thực hiện hoạt động thương mại, gồm mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, cho vay, tín dụng, vận chuyển… Về bản chất, đây là hợp đồng dân sự có yếu tố thương mại hoặc hợp đồng thương mại theo quy định của luật thương mại Việt Nam — tức là hướng tới mục đích sinh lợi trong hoạt động kinh doanh.
Ở góc độ thực tế: khi hỏi “hợp đồng thương mại là gì”, hãy nghĩ ngay đến các nghĩa vụ về hàng hóa/dịch vụ, giá, thời hạn, điều kiện thanh toán, rủi ro và cơ chế giải quyết tranh chấp. Trong giao dịch xuyên biên giới còn phát sinh thêm vấn đề luật áp dụng, Incoterms và logistics — tức là phạm trù của hợp đồng thương mại quốc tế.
Thành phần cơ bản của hợp đồng thương mại
Các điều khoản bắt buộc và cần chú ý
- Thông tin các bên: tên, địa chỉ, mã số thuế, đại diện, phạm vi ủy quyền.
- Đối tượng hợp đồng: mô tả hàng hóa/dịch vụ, tiêu chuẩn, mẫu, số lượng.
- Giá và điều khoản thanh toán: tiền tệ, phương thức, tiến độ, bảo đảm thanh toán. (Tham khảo mẫu hóa đơn hỗ trợ chứng từ: mẫu hóa đơn.)
- Giao nhận và chuyển rủi ro: thời điểm chuyển quyền sở hữu và rủi ro, điều kiện giao hàng.
- Chất lượng, bảo hành: tiêu chuẩn nghiệm thu, quyền từ chối, thời hạn bảo hành.
- Force majeure & đình chỉ/ chấm dứt: sự kiện bất khả kháng và hậu quả pháp lý.
- Giải quyết tranh chấp, luật áp dụng: tòa án hay trọng tài, luật quốc gia nào áp dụng.
- Phụ lục, tài liệu tham khảo: bảng kê, biên bản thử nghiệm, hợp đồng phụ, hóa đơn, thư tín dụng.
Lưu ý thực tế: Nội dung trên nên được trình bày rõ ràng để tránh tranh chấp về phạm vi nghĩa vụ — ví dụ quy định tiêu chuẩn nghiệm thu cụ thể sẽ giảm rủi ro cho bộ phận mua hàng và chất lượng.
Các loại hợp đồng thương mại phổ biến
Trong hoạt động doanh nghiệp, những loại hợp đồng thương mại thường gặp bao gồm:
- Hợp đồng mua bán hàng hóa: dạng phổ biến nhất trong thương mại nội địa và quốc tế. (Ví dụ: tham khảo mẫu hợp đồng mua bán để thiết kế điều khoản giao nhận, thanh toán).
- Hợp đồng dịch vụ: cung ứng dịch vụ tư vấn, bảo trì, logistics, công nghệ thông tin.
- Hợp đồng tín dụng/cho vay: thỏa thuận về hạn mức, lãi suất, điều kiện giải ngân và bảo đảm (xem ví dụ: mẫu hợp đồng tín dụng, mẫu hợp đồng cho vay).
- Hợp đồng đại lý/ủy thác/đại diện thương mại: quyền và nghĩa vụ phân phối, hoa hồng, cam kết doanh số.
- Hợp đồng thương mại quốc tế: hợp đồng xuất nhập khẩu, hợp đồng cung ứng xuyên biên giới — cần chú ý Incoterms, bảo hiểm, thanh toán quốc tế và luật áp dụng.
Mỗi loại sẽ có rủi ro đặc thù; bộ phận pháp chế hoặc HR/compliance nên có mẫu tiêu chuẩn để tiết kiệm thời gian và kiểm soát rủi ro.
Hướng dẫn soạn thảo hợp đồng thương mại
Checklist thực tế khi soạn thảo
- Định nghĩa thuật ngữ rõ ràng ngay phần đầu để tránh hiểu nhầm.
- Thiết kế điều khoản thanh toán cụ thể: ngày thanh toán, chứng từ yêu cầu, lãi phạt. (Có thể tham khảo mẫu hóa đơn khi mô tả chứng từ thanh toán).
- Quy định rõ tiêu chuẩn nghiệm thu và hậu kiểm chất lượng.
- Chia nhỏ các mốc nghĩa vụ, đền bù và biện pháp bảo đảm để giảm rủi ro.
- Chú trọng điều khoản giới hạn trách nhiệm và bồi thường để bảo vệ công ty.
- Quy định cơ chế thay đổi, gia hạn và chấm dứt hợp đồng.
- Định rõ luật áp dụng và cơ chế giải quyết tranh chấp phù hợp với tầm quan trọng giao dịch.
Mẹo cho doanh nghiệp: Dùng mẫu hợp đồng thương mại chuẩn hóa (ví dụ mẫu mua bán hoặc mẫu tín dụng) làm cơ sở và điều chỉnh theo rủi ro cụ thể của giao dịch. Nếu cần tài liệu kết thúc tranh chấp, cân nhắc mẫu thỏa thuận giải quyết.
Nếu bạn đang cập nhật hồ sơ, tìm kiếm “mẫu hợp đồng thương mại 2025” hoặc “hợp đồng thương mại tiếng anh” hãy ưu tiên phiên bản có điều khoản phù hợp với thực tiễn hồ sơ của công ty.
Giải quyết tranh chấp trong hợp đồng thương mại
Các phương thức phổ biến
- Thương lượng/đàm phán: bước đầu, chi phí thấp, giữ mối quan hệ thương mại.
- Trọng tài thương mại: lựa chọn phổ biến cho tranh chấp quốc tế, cho phép thi hành tại nhiều quốc gia tùy công nhận hiệp ước.
- Tòa án: cần cân nhắc nếu muốn bắt buộc thi hành phán quyết trong lãnh thổ Việt Nam không qua trọng tài.
Chiến lược thực tế: Nên quy định theo thứ tự: thương lượng → hòa giải → trọng tài/tòa án. Đồng thời xác định luật áp dụng và địa điểm giải quyết (seat), cơ chế thi hành phán quyết. Khi đã có thỏa thuận giải quyết, chuẩn hóa dưới dạng văn bản — ví dụ mẫu thỏa thuận giải quyết giúp bảo đảm tính ràng buộc và bằng chứng pháp lý.
Cuối cùng, cho các giao dịch có yếu tố tín dụng hoặc cho vay, kiểm soát rủi ro bằng điều khoản bảo đảm, quyền tịch thu tài sản thế chấp và điều kiện giải ngân (xem mẫu hợp đồng tín dụng).
Tóm gọn
Điều khoản thanh toán trong hợp đồng thương mại là yếu tố then chốt ảnh hưởng trực tiếp tới dòng tiền và quản trị rủi ro của doanh nghiệp. Bài viết đã làm rõ định nghĩa hợp đồng thương mại, thành phần cơ bản (thông tin các bên, đối tượng, giá và điều khoản thanh toán, giao nhận, nghiệm thu, bảo đảm và giải quyết tranh chấp), các loại hợp đồng thường gặp, checklist soạn thảo thực tế và các phương thức giải quyết tranh chấp. Đồng thời, đã nêu cách phòng ngừa rủi ro bằng mẫu hợp đồng thương mại chuẩn và ứng dụng hệ thống CLM để chuẩn hóa, giám sát và tự động hóa quy trình nhằm bảo vệ dòng tiền và giảm thiểu tranh chấp.
Nếu bạn muốn tối ưu hóa điều khoản thanh toán, cập nhật mẫu hợp đồng thương mại hoặc triển khai CLM cho doanh nghiệp, hãy liên hệ TLS Firm để được tư vấn chuyên sâu: https://tlsfirm.com/. Những nội dung như mẫu hợp đồng thương mại, hợp đồng thương mại quốc tế, soạn thảo hợp đồng thương mại và xử lý tranh chấp hợp đồng thương mại đều có thể được hỗ trợ theo thực tiễn doanh nghiệp của bạn.
FAQs
Hợp đồng thương mại là gì?
Hợp đồng thương mại là thỏa thuận giữa các bên nhằm thực hiện hoạt động thương mại như mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, cho vay hoặc vận chuyển với mục đích sinh lợi. Về pháp lý, nó có thể là hợp đồng dân sự có yếu tố thương mại hoặc được điều chỉnh bởi luật thương mại tùy nội dung và mục đích giao dịch.
Hợp đồng thương mại khác gì với hợp đồng dân sự?
Sự khác biệt chính nằm ở mục đích và bối cảnh giao dịch: hợp đồng thương mại hướng tới hoạt động kinh doanh, phát sinh các điều khoản thương mại chuyên biệt như Incoterms, thanh toán quốc tế và bảo đảm tín dụng. Về mặt pháp lý, nhiều nguyên tắc chung trùng với hợp đồng dân sự nhưng hợp đồng thương mại thường yêu cầu quy định cụ thể hơn về rủi ro, thanh toán và cơ chế giải quyết tranh chấp.
Mẫu hợp đồng thương mại gồm những phần nào?
Một mẫu hợp đồng thương mại tiêu chuẩn thường bao gồm: thông tin các bên, mô tả đối tượng (hàng hóa/dịch vụ), giá cả và điều khoản thanh toán, điều kiện giao nhận và chuyển rủi ro, tiêu chuẩn nghiệm thu, bảo hành/bảo đảm, hạn chế trách nhiệm và cơ chế giải quyết tranh chấp, kèm theo phụ lục và chứng từ. Việc chuẩn hóa các mục này giúp giảm hiểu nhầm và giảm rủi ro thực thi hợp đồng.
Cần lưu ý gì khi ký hợp đồng thương mại quốc tế?
Khi ký hợp đồng thương mại quốc tế cần xác định rõ luật áp dụng, seat của trọng tài/tòa án, Incoterms, phương thức thanh toán quốc tế (ví dụ L/C), vấn đề ngoại hối, bảo hiểm và logistics. Ngoài ra, cần chú trọng cơ chế thi hành phán quyết và điều khoản bảo đảm để quản lý rủi ro xuyên biên giới hiệu quả.
Làm sao để giải quyết tranh chấp trong hợp đồng thương mại?
Ưu tiên các bước giải quyết tăng dần: thương lượng → hòa giải/mediation → trọng tài/tòa án, đồng thời quy định rõ luật áp dụng và địa điểm giải quyết trong hợp đồng. Việc chuẩn hóa quy trình giải quyết và lưu giữ chứng từ, hoặc sử dụng thỏa thuận giải quyết (settlement agreement), giúp bảo đảm thi hành và giảm thiểu chi phí tranh chấp.
